Επαναστάσεις: "Το Διαδίκτυο έχει ανάγκη την τηλεόραση, για να πετύχει την κρίσιμη μάζα"

Συνέντευξη με την Catherine Bertho-Lavenir, ιστορικό και ειδική στα ΜΜΕ.

Μιλάει για τη σχέση μεταξύ των μέσων ενημέρωσης, της τεχνολογίας
και των επαναστάσεων.

Από την Άνοιξη των Λαών και τον  τηλέγραφο,
στους Αγανακτισμένους της Ισπανίας
και του διαδικτύου, περνώντας μέσα από τις αραβικές επαναστάσεις.

-Το να συγκρίνει κανείς  την Άνοιξη των λαών του 1848 με αυτό
το νέο εργαλείο που ήταν ο τηλέγραφος, και τις Αραβικές επαναστάσεις και τις διαδικτυακές, σας φαίνεται θεμιτό;

Είναι πραγματικά ενδιαφέρον σε δύο σημεία. Από τη μία πλευρά υπάρχει η εξάπλωση της επανάστασης, από την άλλη πλευρά, η πολιτική διέξοδος. Γιατί μπορούμε να αποφασίσουμε με το Tweeter ή το Facebook συγκεντρώσεις, αλλά αυτό δεν προσφέρει μια πραγματική πολιτική διέξοδο και  θεσμική οργάνωση.

Το 1848, το δίκτυο τηλέγραφου βρίσκεται στα χέρια του κράτους, του Υπουργείου Εσωτερικών. Αυτό που συμβαίνει στην κορυφή είναι λοιπόν, οι κυβερνητικές ειδήσεις και οι αποστολές των ειδησεογραφικών πρακτορείων, γαλλικών και διεθνών, που τροφοδοτούν τις εφημερίδες της επαρχίας. Η πληροφορία ταξιδεύει έτσι, αλλά καθώς οι κυβερνήσεις ελέγχουν το περιεχόμενο, δεν υπάρχει Δημοκρατική είδηση.

Οι σοσιαλιστές δεν έχουν πρόσβαση σε αυτή την καινοτομία και ικανοποιούνται με το να ερμηνεύουν την επίσημη πληροφορία. Ο τηλέγραφος δεν φέρνει άμεσα το επαναστατικό μήνυμα. Στη Γαλλία το 1848, χρησιμοποιούν κυρίως τον προφορικό λόγο, τη συνάντηση μεταξύ των συγγενών και τις μικρές παράνομες εφημερίδες για να διαδώσουν το πολιτικό μήνυμα.

Είναι η αστική ταραχή που θα ενεργοποιήσει την επανάσταση. Ταραχή που μετατρέπεται σε επανάσταση, όταν υπάρχει πολιτική συνειδητοποίηση.

Αλλά είναι αλήθεια ότι η γρήγορη διάδοση των νέων για τις εξεγέρσεις στη Γαλλία οδήγησε στην εξέγερση σε άλλες χώρες. Με αυτή την έννοια, ο τηλέγραφος βοήθησε στην εξάπλωση των ταραχών, σύμφωνα με την ιδέα: αν έφτασε εκεί, γιατί όχι εμείς. Αλλά  είναι το πρώτο σοσιαλιστικό κίνημα και η πρώτη διεθνής, που επέτρεψαν να περάσουν από την από ταραχή στην επανάσταση. Παρόλο που η κατάσταση  στο ξεκίνημα όπως στην κατάληξη, είναι πολύ διαφορετική στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες.

-Και όσον αφορά στην αραβική εξέγερση;

Πριν φθάσουμε στο διαδικτυακό μέσον ενημέρωσης , ας ξαναπάμε στην τηλεόραση. Αυτό είναι που εξακολουθεί να είναι το κεντρικό μέσο ενημέρωσης για να πλησιάζει τις μάζες, ακόμη και αν ελέγχεται εύκολα από την εξουσία. Εκτός από το Al Jazeera, με λήψη διαδικτυακή ή δορυφορική, που υπήρξε το πιο σημαντικό μέσο, όταν η αλυσίδα είχε αποφασίσει να καλύψει τα καθημερινά γεγονότα.

Γιατί ποιος έχει διαδίκτυο στην Τυνησία και την Αίγυπτο; Οι νέοι, οι σχετικά πλούσιοι. Πρόκειται για μια φωτισμένη πρωτοπορία. Παρόλο που η κατάσταση το 1948 ήταν ουσιαστικά η ίδια, η βάση της διαμαρτυρίας ήταν φοιτητές, διανοούμενοι και μικρά τυπογραφεία.

-Έτσι όταν λένε ότι οι αραβικές επαναστάσεις δεν θα είχαν γίνει χωρίς Διαδίκτυο, υπερεκτιμούν το μέσον ενημέρωσης;

Αυτό που βλέπω στις χρήσεις του Διαδικτύου είναι ότι λειτουργεί σήμερα, σε συνέργεια  με τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης. Συντονίζεται μαζί τους, αυτό διαπερνά και εμπνέει τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης.

Αλλά στην περίπτωση των επαναστάσεων, υπάρχει ανάγκη της τηλεοπτικής αναμετάδοσης για να επιτευχθεί η κρίσιμη μάζα.

Ωστόσο, αρχικά, αυτές οι πρώτες συγκεντρώσεις οργανώθηκαν μέσω του Διαδικτύου. Είναι ακόμη πιο εντυπωσιακό με την κινητοποίηση των Αγανακτισμένων της Ισπανίας.

Πράγματι ανοργάνωτα άτομα, δηλαδή που δεν είναι μέλη ενός κόμματος, ενός συνδικάτου ή ενός συλλόγου, βρίσκονται μετά από μια κλήση στο Tweeter ή το Facebook. Μένουν σε ένα πλαίσιο της σχέσης από άτομο σε άτομο. Συγκεντρώνονται γύρω από κάποιον σε μια λογική να μοιραστούν συγγένεια, συναισθήματα. Συγκεντρώνουν φίλους, επαφές, αυτούς που έχουν ένα προφίλ "οικείο". Το αίσθημα "ανήκουμε", συμπεριλαμβανομένης της γενιάς είναι καθοριστικό.

Σε ένα εγκλωβισμένο σύστημα, όπως στην Τυνησία ή την Ισπανία όπου ένας ολόκληρος πληθυσμός αισθάνεται χωρίς πολιτική εναλλακτική λύση, αυτή η χρήση του διαδικτύου έχει τουλάχιστον το ενδιαφέρον να κινητοποιήσει εκ νέου έναν πληθυσμό που κρατήθηκε μακριά από το παραδοσιακό πολιτικό παιχνίδι.
Αλλά για να συμβεί κάτι, θα έπρεπε να υπάρχει μια πολιτική συνειδητοποίηση. Ίσως να εφεύρει κανείς κάτι νέο, αλλά μπορεί άραγε κανείς πραγματικά να φύγει από ένα παραδοσιακό κόμμα ...

-Πραγματική δημοκρατία και δικαίωμα λόγου, είναι τα κύρια αιτήματα των Αγανακτισμένων. Δεν νομίζετε ότι αυτά τα συνθήματα συνδέονται στενά με την γενιά του διαδικτύου;

Μπόρεσαν να πιστέψουν ότι το διαδίκτυο πήγαινε να  αλλάξει πραγματικά τα πράγματα, να δώσει το λόγο, με τρόπο ισότιμο σε νέα άτομα.

Για την αριστερά ήταν η ελπίδα για να ξαναεκφραστούν οι μειονότητες. Και για την αμερικανική δεξιά, να μην αφήσει τους δημοσιογράφους να εξουσιάζουν μια δημόσια συζήτηση. Στην πραγματικότητα, το Internet ξαναδημιουργεί θεσμό:

Τα μπλοκς επιρροής συνασπίζονται ως επί το πλείστον γύρω από τις σελίδες του παραδοσιακού τύπου.

Έχει επισημανθεί ότι το διαδίκτυο, αναπαράγει μια ίδια λογική οθόνης, του ενδιάμεσου μεταξύ της ενημέρωσης και του λήπτη της. Είναι αλήθεια ότι το Διαδίκτυο επιτρέπει να πάρει το λόγο ο οποιοσδήποτε. Δεν είναι αυτό που θα κάνει αίσθηση στη δημόσια συζήτηση, αλλά τίποτα δεν εμποδίζει να δοκιμάσουν..

Για να επιστρέψουμε στους Αγανακτισμένους, παραμένω πεπεισμένη ότι

ένα κίνημα το οποίο δεν οδηγεί σε μια μορφή οργανωμένης πολιτικής πρωτοβουλίας, εάν δεν υπάρχει δυνατότητα της δημιουργίας θεσμών, παραμένει εξέγερση και όχι επανάσταση. 

Δεν υπάρχει τεχνολογική απάντηση σε μια ερώτηση που δεν είναι τέτοια.

Για να απαντήσεις σε ένα πολιτικό πρόβλημα, η απάντηση οφείλει να είναι πολιτική.

Η τεχνολογία μπορεί να αποσταθεροποιήσει , να καταστρέψει, αλλά δεν θα οικοδομήσει τίποτα από πολιτική. Οι μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζει σήμερα η Τυνησία και η Αίγυπτος αποτελούν την απόδειξη.